Ddeddf Llywodraeth Cymru 2006
Newidiodd y Ddeddf Llywodraeth Cymru 2006 (GoWA 2006) rôl y (gynt) Cynulliad Cenedlaethol Cymru, a daeth yn ddeddfwrfa gyflawn.
Sefydlodd GoWA 2006 Llywodraeth Cynulliad Cymru hefyd (sef Llywodraeth Cymru erbyn hyn) yn weithrediaeth ddatganoledig ar gyfer Cymru.
Trosglwyddwyd swyddogaethau gweithredol y Cynulliad Cenedlaethol i Weinidogion Cymru, sef prif ran Llywodraeth Cymru, a’r swyddogion sy’n ysgwyddo’r rhan fwyaf o’i swyddogaethau. Rhoddodd y Ddeddf bwerau cyffredinol pwysig i Lywodraeth Cymru hefyd, megis y pŵer i wneud pethau i wella lles amgylcheddol, cymdeithasol ac economaidd Cymru a phŵer i gefnogi diwylliant, gan gynnwys yr iaith Gymraeg.
Mae GOWA 2006 hefyd yn caniatáu i ragor o bwerau mewn perthynas â Chymru gael eu trosglwyddo oddi wrth Lywodraeth y DU i Lywodraeth Cymru.
Cewch ragor o wybodaeth am Lywodraeth Cymru ar y dudalen Llywodraeth Cymru ar y wefan yma, a rhagor o wybodaeth am Senedd Cymru (fel mae'r Cynulliad Cenedlaethol yn hysbys) ar y dudalen Senedd Cymru ar y wefan yma.
Yn wreiddiol, rhoddodd GoWA 2006 y pŵer i’r Cynulliad basio Mesurau’r Cynulliad mewn perthynas â rhai materion penodol. Mae gan Fesurau’r Cynulliad statws deddfwriaeth sylfaenol, fel Deddfau Seneddol.
Roedd Atodlen 5 i GoWA 2006 yn nodi’r materion hynny y gallai’r (gynt) Cynulliad Cenedlaethol basio Mesurau ar eu cyfer. Er mai nifer cymharol fach o faterion oedd yn Atodlen 5 pan basiwyd GOWA 2006, ychwanegwyd rhagor trwy ddeddfwriaeth ddiweddarach y DU.
Pasiwyd dau ddeg dau o Fesurau’r Cynulliad rhwng 2007 a 2011, yn cynnwys Mesur y Gymraeg (Cymru) 2011 a Mesur Hawliau Plant a Phobl Ifanc (Cymru) 2011. Cadwodd Mesurau’r Cynulliad eu heffaith a’u statws cyfreithiol ar ôl i’r Cynulliad gael y pŵer i basio Deddfau’r Cynulliad - gelwir y rhain bellach yn Deddfau'r Senedd neu Deddfau Senedd.
Rhoddodd GoWA 2006 y pŵer hefyd i’r Cynulliad basio Deddfau, ond dim ond ar ôl i bobl Cymru bleidleisio o blaid hynny yn gyntaf mewn refferendwm. Cynhaliwyd y refferendwm hwn yn 2011. Mae gan Ddeddfau o'r fath statws deddfwriaeth sylfaenol hefyd ond gallant fod yn gysylltiedig ag ystod ehangach o feysydd datganoledig nag y gallai Mesurau’r Cynulliad.
O dan y model rhoi pwerau cychwynnol, nodwyd y pynciau datganoledig yn Atodlen 7 i GoWA 2006. Cafodd rhannau o GoWA 2006 eu diddymu gan Deddf Cymru 2017, a wnaeth ddisodli'r model rhoi pwerau â'r model cadw pwerau, ond mae pŵer y Senedd i wneud Deddfau gan y Senedd yn parhau.
Mae GOWA 2006 yn cynnwys darpariaethau hefyd am gyllid y Senedd a Llywodraeth Cymru.