Mesur Llywodraeth Leol (Cymru) 2011

Nod Mesur Llywodraeth Leol (Cymru) 2011 (‘y Mesur’) yw cryfhau strwythurau a llywodraeth leol yng Nghymru a’r modd y maent yn gweithio i sicrhau bod cynghorau lleol yn estyn allan i ymgysylltu â phob sector o’r cymunedau y maent yn eu gwasanaethu.

Y prif amcanion yw:

ehangu a chynyddu cyfranogiad mewn llywodraeth leol drwy ganiatáu camau a fydd yn helpu i gael gwared ar rwystrau a datgymhellion i sefyll ar gyfer ethol ar gynghorau lleol;
galluogi adolygu a gwella’r strwythurau llywodraethu a gyflwynwyd drwy Ddeddf Llywodraeth Leol 2000 fel eu bod yn gweddu’n well i amgylchiadau llywodraeth leol yng Nghymru;
gwella rôl cynghorwyr anweithredol (“meinciau cefn”) awdurdodau lleol wrth graffu ar wasanaethau lleol;
datblygu a chryfhau rôl cynghorau cymuned yng Nghymru, gan gynnwys eu galluogi i ddarparu ystod ehangach o wasanaethau a chamau gweithredu yn lleol yn ogystal â chynyddu effeithiolrwydd eu rôl gynrychioliadol a’u gallu i weithio mewn partneriaeth â chyrff eraill;
diwygio’r system ar gyfer pennu lwfansau i gynghorwyr; a
caniatáu i Weinidogion Cymru gyhoeddi canllawiau statudol ar gydweithio rhwng awdurdodau lleol, a rhyngddynt hwy a chyrff eraill.

Mae’r Mesur hefyd yn rhoi pwerau i Weinidogion Cymru sefydlu awdurdodau lleol newydd drwy uno dau neu dri awdurdod presennol. Fodd bynnag, dim ond os yw Gweinidogion Cymru yn fodlon nad yw llywodraeth leol effeithiol yn debygol o gael ei chyflawni yn un o’r awdurdodau lleol dan sylw y gellir ddefnyddio’r pŵer hwn, drwy ddefnyddio eu pwerau i sicrhau gwelliant parhaus ac, mewn rhai achosion, cydweithio rhwng awdurdodau lleol.

Mae’r Nodiadau Esboniadol i’r Mesur yn rhoi sylwebaeth fanwl ar y gwahanol ddarpariaethau.

Dod i rym

Yn unol ag adran 178 daeth y darpariaethau canlynol i rym ar 11 Mai 2011, sef y diwrnod ar ôl i’r Mesur gael y Gymeradwyaeth Frenhinol:

adrannau 58, 77, 79, 80 a 159;
Rhan 10 (ac eithrio adran 176);
Rhan E o Atodlen 4 (ac adran 176(2) i’r graddau y mae’n ymwneud â Rhan E o Atodlen 4).

Daeth y darpariaethau canlynol i rym ar ddiwedd y cyfnod o ddau fis yn dilyn y Gymeradwyaeth Frenhinol (mewn geiriau eraill ar 10 Gorffennaf 2011);

Rhannau 3 a 4;
adrannau 55 a 76;
Penodau 2 i 9 o Ran 7;
Rhannau B ac C o Atodlen 4 (ac adran 176(2) i’r graddau y mae’n ymwneud â Rhannau B ac C o Atodlen 4).

Mae’r Gorchmynion canlynol hefyd wedi eu gwneud:

Is-ddeddfwriaeth a wnaed o dan y Mesur

Enw	Rhif	Dyddiad gwnaed	Dyddiad dod i rym	Dogfennau ategol
Rheoliadau Arolygon Etholiadau Lleol (Cymru) (Diwygio) 2022	2022 Rhif 220 (Cy. 70)	3 Mawrth 2022	28 Mawrth 2022	Memorandwm Esboniadol
Rheoliadau Absenoldeb Teuluol ar gyfer Aelodau Awdurdodau Lleol (Cymru) (Diwygio) 2021	2021 Rhif 243 (Cy. 63)	3 Mawrth 2021	1 Ebrill 2021	Memorandwm Esboniadol
Rheoliadau Arolygon Etholiadau Lleol (Cymru) (Diwygio) 2016	2016 Rhif 1220 (Cy. 291)	13 Rhagfyr 2016	6 Ionawr 2017	Memorandwm Esboniadol (Saesneg yn unig)
Gorchymyn Mesur Llywodraeth Leol (Cymru) 2011 (Addasu Deddfiadau a Darpariaethau eraill) 2013	2013 Rhif 3005 (Cy. 297)	27 Tachwedd 2013	27 Tachwedd 2013	Memorandwm Esboniadol (Saesneg yn unig)
Rheoliadau Awdurdodau Lleol (Cyd-bwyllgorau Trosolwg a Chraffu) (Cymru) 2013	2013 Rhif 1050 (Cy. 112)	30 Ebrill 2013	24 Mai 2013	Memorandwm Esboniadol (Saesneg yn unig)
Rheoliadau Arolygon Etholiadau Lleol (Cymru) 2012	2012 Rhif 685 (Cy. 93)	4 Mawrth 2012	31 Mawrth 2012	Memorandwm Esboniadol (Saesneg yn unig)

Ystyriaeth y Senedd o’r ddeddfwriaeth

Cyflwynwyd y Mesur ar 12 Gorffennaf 2010 gan Carl Sargeant AC, y Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol a Llywodraeth Leol ar y pryd. Pasiwyd y Mesur gan Senedd Cymru (Cynulliad Cenedlaethol Cymru bryd hynny) ar 15 Mawrth 2011.

Mae mwy o wybodaeth am y Mesur ar gael ar wefan y Senedd gan gynnwys cofnod o hynt y Mesur drwy’r Senedd a’r Memorandwm Esboniadol a luniwyd gan Lywodraeth Cymru (fel y’i diwygiwyd ar ôl Cyfnod 2).

Cafodd y Mesur y Gymeradwyaeth Frenhinol ar 10 Mai 2011.