Byrddau Iechyd Lleol

Cyrff Gwasanaeth iechyd

Mae Rhan 2 o’r Deddf y Gwasanaeth Iechyd Gwladol (Cymru) 2006 (Deddf 2006) yn gwneud darpariaeth ynghylch ‘Cyrff Gwasanaeth Iechyd’ yng Nghymru. At ddibenion y deddf y Cyrff Gwasanaeth Iechyd hynny yw Byrddau Iechyd Lleol (adrannau 11 i 17), Ymddiriedolaethau’r GIG (adrannau 18 i 21), ac Awdurdodau Iechyd Arbennig (SHAs) (adrannau 22 i 25). 

Mae gwahaniaethau sylweddol rhwng y cyrff gwasanaeth iechyd sy’n weithredol yng Nghymru ar hyn o bryd a’r rhai sydd ar waith yn Lloegr. Dylid bod yn ofalus wrth geisio dadansoddi neu gymharu strwythur trefniadol y GIG yng Nghymru a Lloegr. Yn benodol, mae’r Deddf y Gwasanaeth Iechyd Gwladol 2006, fel y mae’n gymwys yn Lloegr, yn darparu ar gyfer y cyrff canlynol sydd heb swyddogaethau mewn perthynas â Chymru:

• y Bwrdd Comisiynu'r Gwasanaeth Iechyd Gwladol;
• Grwpiau Comisiynu Clinigol;
• Awdurdodau Iechyd Strategol (darpariaethau a ddiddymwyd gan y Health and Deddf Gofal Cymdeithasol 2012);
• Ymddiriedolaethau Gofal Sylfaenol (darpariaethau a ddiddymwyd gan y Health and Deddf Gofal Cymdeithasol 2012);
• Ymddiriedolaethau Sefydledig GIG;
• Gweinyddwyr Arbennig Ymddiriedolaethau.

Sefydlu cychwynnol

Sefydlwyd Byrddau Iechyd Lleol (BILl) yng Nghymru gan adran 6 y Deddf Diwygio'r Gwasanaeth Iechyd Gwladol a Phroffesiynau Gofal Iechyd 2002 (Deddf 2002). Mewnosododd Adran 6 adran newydd, sef 16BA i mewn i’r Deddf y Gwasanaeth Iechyd Gwladol 1977 (Deddf 1977). Roedd darpariaeth adran 16BA yn golygu y gallai (ar y pryd) Cynulliad Cenedlaethol Cymru wneud is-ddeddfwriaeth i sefydlu BILl. Defnyddiodd y Cynulliad Cenedlaethol ei bŵer o dan adran 16BA i wneud Gorchymyn Byrddau Iechyd Lleol (Sefydlu) (Cymru) 2003 i sefydlu 22 o Fyrddau Iechyd Lleol, pob un yn cyfateb i ardal awdurdod lleol penodol yng Nghymru. Daeth y Byrddau hyn yn weithredol ar 1 Ebrill 2003.

Mae adran 16BB o’r Ddeddf 1977, fel y’i mewnosodwyd gan adran 6 o Ddeddf 2002, yn creu darpariaeth er mwyn i’r (ar y pryd) Cynulliad Cenedlaethol gyfarwyddo’r BILl ynglŷn â’u swyddogaethau a gallai drosglwyddo iddynt unrhyw swyddogaethau a oedd wedi’u harfer yn flaenorol gan Awdurdodau Iechyd Cymru. Mae paragraffau 6(1) a (2) o Atodlen 5B i Deddf 1977, fel y’u mewnosodwyd gan Atodlen 4 Deddf 2002, yn creu darpariaeth bellach fel y gallai’r Cynulliad Cenedlaethol wneud rheoliadau mewn perthynas ag aelodaeth y BILl - penodi, aelodau, daliadaeth, nifer yr aelodau ac ati.

Defnyddiodd y Cynulliad Cenedlaethol ei bŵer o dan adran 16BB o’r Ddeddf 1977 i wneud y Rheoliadau'r Byrddau Iechyd Lleol (Swyddogaethau) (Cymru) 2003, i gyfarwyddo BILl ynglŷn â’u swyddogaethau. Roedd rheoliad 3(2) yn pennu mai swyddogaethau’r BILl, o 1 Ebrill 2003 ymlaen, oedd y swyddogaethau hynny a oedd wedi bod yn arferadwy gan Awdurdod Iechyd perthnasol fel yr oeddynt am hanner nos ar 31 Mawrth 2003 ac a oedd wedi’u trosglwyddo i’r Cynulliad Cenedlaethol,  ac eithrio’r swyddogaethau y cyfeirir atynt yn yr Atodlen i’r Rheoliadau. Roedd yr Atodlen yn rhestru gwasanaethau oedolion a phlant arbenigol na allai BILl eu comisiynu, ynghyd â gwasanaethau eraill na allai’r BILl eu cynnig. Swyddogaeth gychwynnol y BILl oedd parhau rôl Awdurdodau Iechyd Cymru fel cyrff comisiynu gwasanaeth iechyd, tra bod y cyfrifoldeb am ddarparu gwasanaethau ysbytai rheng flaen yn aros gydag Ymddiriedolaethau’r GIG.

Defnyddiodd y Cynulliad Cenedlaethol ei bŵer o dan baragraffau 6 Rheoliadau (1) a (2) Atodlen 5B i'r Deddf 1977 i wneud y Rheoliadau Byrddau Iechyd Lleol (Cyfansoddiad, Aelodaeth a Gweithdrefnau) (Cymru) 2003. Maent wedi eu dirymu ers hynny.  

Mae Gorchymyn Byrddau Iechyd Lleol (Sefydlu) (Cymru) 2003 yn parhau mewn grym, er dim ond mewn perthynas ag un o’r ddau ar hugain o BILl a sefydlwyd i ddechrau (Bwrdd Iechyd Lleol Addysgu Powys). 

Cafodd Deddf 1977, gan gynnwys y darpariaethau ynghylch sefydlu a swyddogaethau’r Byrddau Iechyd Lleol, eu diddymu gan y Deddf y Gwasanaeth Iechyd Gwladol (Darpariaethau Canlyniadol) 2006. Cafodd y darpariaethau ar gyfer Byrddau Iechyd Lleol eu hail-ddeddfu gan adrannau 11 i 17 o'r Deddf y Gwasanaeth Iechyd Gwladol 2006.

Yn olaf, mae adran 4 a pharagraff 1(2) o Atodlen 2 o’r Deddf y Gwasanaeth Iechyd Gwladol (Darpariaethau Canlyniadol) 2006 yn pennu bod yr is-ddeddfwriaeth a wneir o dan unrhyw ddeddfwriaeth sydd wedi’i diddymu a’i hail-ddeddfu gan Ddeddfau Iechyd 2006 - gan gynnwys y Deddf y Gwasanaeth Iechyd Gwladol 2006 a’r Deddf y Gwasanaeth Iechyd Gwladol (Darpariaethau Canlyniadol) 2006 yn parhau mewn grym fel pe bai wedi ei gwneud o dan y ddarpariaeth sydd yn ailddeddfu'r ddarpariaeth wreiddiol. Felly, er enghraifft, mae Gorchymyn Byrddau Iechyd Lleol (Sefydlu) (Cymru) 2003 i’w drin fel pe bai wedi’i wneud o dan y NDeddf y Gwasanaeth Iechyd Gwladol (Cymru) 2006.

Deddf y Gwasanaeth Iechyd Gwladol (Cymru) 2006

Mae adrannau 11 a 17 o’r Deddf y Gwasanaeth Iechyd Gwladol  2006 (NHSWA 2006) yn gwneud darpariaeth ar gyfer cyfansoddiad a swyddogaethau’r Byrddau Iechyd Lleol (BILl). Maent yn ailddeddfu’n sylweddol ddarpariaethau adrannau 16BA - 16BC o’r Deddf y Gwasanaeth Iechyd Gwladol 1977. Mae crynodeb o’r darpariaethau sy’n berthnasol i gyfansoddiad a swyddogaethau’r Byrddau Iechyd Lleol yn dilyn.

Cyfansoddiad

Mae adran 11 o Ddeddf 2006 yn pennu y caiff Gweinidogion Cymru wneud is-ddeddfwriaeth i sefydlu BILl. Mae hefyd yn cyflwyno Atodlen 2 i’r Ddeddf, sy’n gwneud darpariaeth bellach ynghylch BILl, yn arbennig y canlynol:

• paragraffau 1 a 2 – mae BILl yn gyrff corfforaethol ac nid ydynt yn weision nac yn asiantau’r Goron. Ni ddylai eiddo BILl gael ei ystyried yn eiddo i’r Goron;
• paragraff 3 - aelodau’r BILl yw cadeirydd a benodir gan Weinidogion Cymru (ac is-gadeirydd a benodir gan Weinidogion Cymru os ydynt yn ystyried bod hynny’n briodol), swyddogion y BILl a nifer o unigolion nad ydynt yn swyddogion. Mae paragraff 4 yn pennu y caiff Gweinidogion Cymru wneud rheoliadau ynghylch, ymhlith pethau eraill, penodiad, deiliadaeth a nifer yr aelodau ac unrhyw bwyllgorau Bwrdd Iechyd Lleol, ac ynghylch y weithdrefn sydd i’w dilyn gan Fyrddau Iechyd Lleol wrth arfer eu swyddogaethau. Mae Gweinidogion Cymru wedi arfer y pŵer hwn i wneud Rheoliadau Byrddau Iechyd Lleol (Cyfansoddiad, Aelodaeth a Gweithdrefnau) (Cymru) 2009. 
• paragraff 7 - gall BILl gyflogi'r swyddogion y maent yn eu hystyried yn briodol. Gall BILl dalu cydnabyddiaeth ariannol a lwfansau i’w swyddogion a’u cyflogi ar delerau ac amodau eraill fel y mae’n barnu sy’n briodol. Wrth arfer y pwerau hyn i bennu cyflogau, lwfansau, telerau ac amodau, rhaid i BILl weithredu’n unol â’r rheoliadau ac unrhyw gyfarwyddiadau a roddir gan Weinidogion Cymru. 
• paragraff 8 - caiff Gweinidogion Cymru gyfarwyddo BILl i sicrhau bod gwasanaeth unrhyw un o’i swyddogion ar gael i Fwrdd Iechyd Lleol arall, neu i gyflogi unrhyw unigolyn penodedig sy’n cael ei gyflogi neu a fu’n cael ei gyflogi gan BILl arall;
• paragraff 10 – gall BILl dalu cydnabyddiaeth ac ati i’w aelodau yn unol â’r hyn a bennir gan Weinidogion Cymru;
• paragraff 11 – rhaid i unrhyw Orchmynion BILl a wneir o dan adran 11 o Ddeddf 2006, bennu enw’r Bwrdd Iechyd Lleol a’r dyddiad y gall y BILl ymgymryd â’i swyddogaethau;
• paragraff 21 - gall Gweinidogion Cymru, os bydd Bwrdd Iechyd Lleol yn cael ei ddiddymu, drwy orchymyn, drosglwyddo neu ddarparu ar gyfer trosglwyddo, iddynt hwy eu hunain neu unrhyw BILl arall unrhyw eiddo neu rwymedigaethau sy’n perthyn i’r Bwrdd Iechyd Lleol a ddiddymwyd.

Cyfansoddiad, Aelodaeth a Gweithdrefnau

Mae’r gofynion manwl ar gyfer cyfansoddiad ac aelodaeth y Byrddau Iechyd Lleol yn cael eu nodi yn Rheoliadau Byrddau Iechyd Lleol (Cyfansoddiad, Aelodaeth a Gweithdrefnau) (Cymru) 2009 (Rheoliadau BILl 2009). Gwnaed y Rheoliadau hyn drwy arfer pŵer Gweinidogion Cymru o dan adran 11 o Ddeddf 2006. Mae crynodeb bras o’r Rheoliadau yn dilyn.

Mae Rheoliadau 3 a 4 yn darparu ar gyfer aelodaeth a phenodiadau’r BILl. Mae aelodau BILl yn cynnwys cadeirydd, is-gadeirydd, aelodau sy’n swyddogion (cynrychiolwyr gwahanol broffesiynau a chyfrifoldebau gofal iechyd), naw aelod nad ydynt yn swyddogion (y mae’n rhaid iddynt gynnwys aelod o’r awdurdod lleol, aelod o sefydliad gwirfoddol, aelod o undeb llafur, ac unigolyn mewn swydd sy’n gysylltiedig ag iechyd mewn Prifysgol), ac unrhyw aelodau cyswllt.

Caiff y cadeirydd, yr is-gadeirydd a’r aelodau nad ydynt yn swyddogion eu penodi gan Weinidogion Cymru. Y BILl sy’n penodi’r aelodau sy’n swyddogion. Gall Gweinidogion Cymru benodi hyd at dri aelod cyswllt, tra gall y BILl benodi un aelod cyswllt. Rhaid i bob aelod fodloni’r gofynion cymhwyster a nodir yn Atodlen 2 i Rheoliadau BILl 2009 a gallant gael eu penodi am gyfnod nad yw’n hwy na phedair blynedd (ac eithrio aelodau cyswllt a benodir gan Fyrddau Iechyd Lleol, a all gael eu penodi am gyfnod nad yw’n hwy na blwyddyn). Gall aelodau gael eu hailbenodi pan ddaw cyfnod penodiad i ben, ond ni allant fod yn aelodau am fwy nag wyth mlynedd (pedair blynedd yn achos aelodau cyswllt a benodir gan y Bwrdd Iechyd Lleol).

Mae rheoliadau 8-12 yn gwneud darpariaeth ynghylch atal aelodau dros dro a therfynu aelodaeth. Mae Rhan 3 o Rheoliadau BILl 2009 yn gwneud darpariaeth ynghylch trafodion cyfarfodydd y BILl.

Cyflog ac amodau swyddogion y BILl

Mae paragraff 7 o Atodlen 2 i'r Deddf 2006 yn pennu y caiff BILl dalu taliadau a lwfansau i’w swyddogion ar delerau ac amodau gwasanaeth fel y mae’n barnu sy’n briodol. Yn hyn o beth, rhaid i BILl weithredu’n unol â rheoliadau a wnaed gan Weinidogion Cymru, ac unrhyw gyfarwyddiadau a roddir ganddynt.

Gwnaed y Rheoliadau y Gwasanaeth Iechyd Gwladol (Tâl ac Amodau Gwasanaeth) 1991 (Rheoliadau GIG 1991) gan yr Ysgrifennydd Gwladol drwy arfer ei bŵer o dan baragraff 10(1) Atodlen 5 i'r Deddf 1977. Mae’r Rheoliadau’n nodi darpariaethau y mae’n rhaid i Fyrddau Iechyd Lleol gydymffurfio â nhw wrth gyflogi swyddogion, a’r gydnabyddiaeth, fel y maent yn dewis.

Yn arbennig, fel y mae’n gymwys yng Nghymru, mae rheoliad 2 yr NHS Remuneration Regulations 1991 yn darparu, yn amodol ar unrhyw gyfarwyddiadau pellach gan Weinidogion Cymru, y tâl:

• i swyddog BILl sy’n perthyn i ddosbarth o swyddogion y mae tâl wedi ei gytuno mewn trafodaethau ac wedi’i gymeradwyo gan Weinidogion Cymru ar eu cyfer, a’r tâl hwnnw y cytunwyd arno ac a gymeradwywyd a delir. Mae’n rhaid i’r trafodaethau ddigwydd o fewn corff a gydnabyddir gan Weinidogion Cymru fel un priodol at ddibenion trafod tâl ar gyfer y dosbarth hwnnw o swyddogion.
• i swyddog BILl, y mae’r Gweinidogion Cymru wedi penderfynu ar gydnabyddiaeth ond heb ei gytuno a’i gymeradwyo ar gyfer y swyddog neu ar gyfer ei ddosbarth, bydd y tâl yn unol â’r hyn a benderfynir gan Weinidogion Cymru;
• i swyddog BILl nad yw (a) na (b) yn gymwys fydd y tâl fydd yr hyn a bennir gan y Bwrdd Iechyd Lleol.

Gall Byrddau Iechyd Lleol felly gyflogi, ymhlith pobl eraill, staff ysbyty, gan gynnwys meddygon/ymgynghorwyr ac ati fel sy’n briodol yn eu barn nhw, yn amodol ar yr Rheoliadau GIG 1991 sy’n rhoi’r pŵer i Weinidogion Cymru gymeradwyo cytundebau cyflog a drafodwyd, neu benderfynu ar lefel y tâl eu hunain.

Swyddogaethau

Mae adran 12 o'r Deddf y Gwasanaeth Iechyd Gwladol (Cymru) 2006 yn gwneud darpariaeth ynghylch swyddogaethau Byrddau Iechyd Lleol (BILl). Dywed y caiff Gweinidogion Cymru gyfarwyddo Bwrdd Iechyd Lleol i arfer swyddogaethau a drosglwyddwyd i’r (ar y pryd) Cynulliad Cenedlaethol gan Awdurdodau Iechyd Cymru adeg eu diddymu, ac unrhyw swyddogaethau iechyd eraill sydd gan Weinidogion Cymru, gan gynnwys y rhai sy’n ymwneud ag iechyd meddwl a chartrefi gofal, fel y’u cyfeirir. Dywed adran 12(3) y caiff Gweinidogion Cymru roi cyfarwyddiadau i BILl am arfer unrhyw swyddogaethau.

Nodir prif swyddogaethau Byrddau Iechyd Lleol yn Rheoliadau’r Byrddau Iechyd Lleol (Swyddogaethau a Gyfarwyddir) (Cymru) 2009 (Rheoliadau Swyddogaethau a Gyfarwyddir), sydd i bob pwrpas yn gyfarwyddiadau a gyhoeddir gan Weinidogion Cymru drwy arfer eu pŵer o dan adran 12 o’r Deddf 2006. Ni ddylai unrhyw gyfarwyddyd a roddir gan Weinidogion Cymru atal Gweinidogion Cymru rhag gallu arfer y swyddogaethau a gyfarwyddir eu hunain.

Gwnaed Rheoliadau Swyddogaethau a Gyfarwyddir fel rhan o waith ad-drefnu ehangach y GIG yng Nghymru, a gyflwynwyd o ganlyniad i ymrwymiad a wnaed gan Lywodraeth Cymru yn ei Rhaglen Lywodraethu ‘Cymru’n Un’ yn 2007. Cyn y newidiadau, a ddaeth i rym ar 1 Hydref 2009, roedd rôl y Byrddau Iechyd Lleol yng Nghymru wedi’i chyfyngu i bob pwrpas i gomisiynu gwasanaethau iechyd, tra’r oedd y swyddogaeth o ddarparu gwasanaethau meddygol ‘rheng flaen’ yng Nghymru yn nwylo Ymddiriedolaethau GIG Cymru.

Fodd bynnag, cyflwynodd newidiadau 2009 system gofal iechyd integredig yng Nghymru, ac o dan y drefn honno roedd BILl i bob pwrpas yn gyfrifol am gomisiynu gwasanaethau meddygol a darparu gwasanaethau meddygol rheng flaen mewn ysbytai yng Nghymru. O’r herwydd newidiodd rôl y Byrddau Iechyd Lleol yn sylweddol, ac yng ngoleuni swyddogaethau ehangach y Byrddau hynny, trosglwyddwyd gweithwyr, eiddo, hawliau a rhwymedigaethau saith Ymddiriedolaeth GIG i’r Byrddau Iechyd Lleol newydd ar 1 Hydref 2009.

Dylid bwrw golwg ar Rheoliadau Swyddogaethau a Gyfarwyddir, gan gynnwys yr Atodlen i’r Rheoliadau, er mwyn cael manylion llawn y swyddogaethau a ddirprwywyd i Fyrddau Iechyd Lleol, ond fel crynodeb:

• Mae rheoliad 4 yn pennu, yn amodol ar unrhyw waharddiadau neu gyfyngiadau mewn gorchymyn sy’n sefydlu BILl penodol, mai swyddogaethau Bwrdd Iechyd Lleol yw:
  • swyddogaethau Awdurdodau Iechyd blaenorol Cymru a drosglwyddwyd i’r Cynulliad Cenedlaethol wrth ddiddymu’r Awdurdodau Iechyd. Rhain oedd y swyddogaethau cychwynnol yr oedd y ddau ar hugain BILl cychwynnol yn eu harfer o dan Rheoliadau Swyddogaethau a Gyfarwyddir, a
  • unrhyw rai o swyddogaethau Gweinidogion Cymru a bennir yn yr Atodlen i’r Rheoliadau.
• Mae’r Atodlen yn dirprwyo swyddogaethau’r BILl dan Deddf  2006 a chwe statud arall. Mae’r swyddogaethau hyn yn cynnwys dyletswydd gyffredinol Gweinidogion Cymru o dan adran 1 o’r Deddf 2006 i barhau i hyrwyddo gwasanaeth iechyd cynhwysfawr.
• Mae Rheoliad 5 yn darparu yn benodol nad yw'r swyddogaethau a dirprwyir i'r BILl yn cynnwys y gallu i wneud is-ddeddfwriaeth.  

Mae adran 13 o’r Ddeddf 2006 yn gwneud darpariaeth bellach ynghylch arfer swyddogaethau gan Fyrddau Iechyd Lleol. Ymhlith pethau eraill, dywed (yn adran 13(2)) y caiff Gweinidogion Cymru gyfarwyddo i swyddogaeth BILl gael ei harfer gan BILl arall, gan Awdurdod Iechyd Arbennig, neu ar y cyd rhwng y BILl a chorff iechyd arall a restrir yn adran 13(3), gan gynnwys Ymddiriedolaethau GIG a Byrddau Iechyd Lleol eraill (neu bwyllgor neu is-bwyllgor o’i eiddo).

Mae Gweinidogion Cymru wedi gwneud Rheoliadau Pwyllgor Gwasanaethau Iechyd Arbenigol Cymru (Cymru) 2009 fel bod y 7 BILl yng Nghymru yn gweithio drwy gydbwyllt i arfer swyddogaethau sy'n ymwneud â chynllunio a sicrhau gwasanaethau arbenigol a thrydyddol. Bob blwyddyn, mae Pwyllgor Gwasanaethau Iechyd Arbenigol Cymru (WHSSC) yn derbyn arian gan y BILl i dalu am ofal iechyd arbenigol i bawb sy'n byw yng Nghymru ac sydd â hawl i ofal y GIG. Gellir gwneud cais unigol am gyllid cleifion am driniaeth nad yw'n cael ei chynnig fel mater o drefn gan y GIG yng Nghymru, sef:

• triniaethau sy'n newydd, yn newydd, yn datblygu neu heb eu profi ac nad ydynt fel arfer ar gael i unrhyw gleifion yng Nghymru (er enghraifft, meddyginiaeth nad yw wedi'i chymeradwyo i'w defnyddio gan y GIG yng Nghymru)
• triniaethau a ddarperir mewn amgylchiadau clinigol penodol iawn ac nid yw pob claf sydd â'r cyflwr yn bodloni'r meini prawf hyn (er enghraifft, cais am driniaeth gwythiennau faricos).

Mae'r BILl hefyd yn gweithio gyda'i gilydd i ddarparu Gwasanaethau Cronfa Risg Cymru (WRPS). Mae'r WRPS yn sefydliad cydfuddiannol sy'n rhoi indemniad i bob BILl ac Ymddiriedolaeth GIG yng Nghymru ar gyfer hawliadau clinigol ac anghlinigol am esgeulustod. Sefydlwyd Cronfa Risg GIG Cymru ym 1996 pan drosglwyddwyd y cyfrifoldeb am dalu cost hawliadau esgeulustod clinigol yn uniongyrchol i GIG Cymru. Mae trefniadau WRPS wedi'u cynnwys mewn amryw o Gylchlythyrau Iechyd a Dogfennau Polisi Cymru. Mae'r indemniad ond yn berthnasol i weithgareddau a ddarperir yn uniongyrchol gan y GIG sy'n deillio o weithredoedd cyflogeion y GIG ac eraill sydd, o dan oruchwyliaeth a rheolaeth reoli rheolwyr y BILl/Ymddiriedolaeth.

Yn ogystal, mae adran 30 o Ddeddf 2006 yn rhoi pŵer i Weinidogion Cymru wneud rheoliadau i sefydlu cynllun ar gyfer diwallu colledion a rhwymedigaethau cyrff penodol yn y gwasanaeth iechyd. Defnyddiwyd y pŵer hwn i wneud Rheoliadau'r Gwasanaeth Iechyd Gwladol (Cynllun Esgeulustod Clinigol) (Cymru) sy'n gwneud darpariaeth mewn cysylltiad â'r Cynllun Esgeulustod Clinigol ar gyfer Ymddiriedolaethau'r GIG a Byrddau Iechyd Lleol yng Nghymru. Mae'r Cynllun yn darparu gwasanaeth dewisol mewn perthynas â rhwymedigaethau mewn torcyfraith (o dan gyfraith Cymru a Lloegr) sy'n codi o ganlyniad i dorri dyletswydd gofal gan aelod neu gontractwr (neu berson arall a gyflogir, a gyflogir neu a gyflogir gan berson a gyflogir gan aelod neu gontractwr) sy'n arwain at anaf corfforol neu golled i berson. Disgwylir i hawliadau a wneir o dan y Cynllun gynnwys hawliadau esgeulustod clinigol yn bennaf

Darpariaethau perthnasol eraill y Deddf y Gwasanaeth Iechyd Gwladol (Cymru) 2006

Mae rhannau 4 i 7 o’r Deddf 2006 yn gosod dyletswyddau penodol ar Fyrddau Iechyd Lleol mewn perthynas â darparu gwasanaethau meddygol a deintyddol. 

Dywed adran 14 o Deddf 2006 bod rhaid i bob Bwrdd Iechyd Lleol gyflawni ei swyddogaethau mewn perthynas â gwasanaethau meddygol a deintyddol fel y gellir eu pennu mewn rheoliadau a wneir gan Weinidogion Cymru. Dywed adran 15 bod rhaid i bob Bwrdd Iechyd Lleol, yn unol â rheoliadau a wneir gan Weinidogion Cymru, weinyddu trefniadau ar gyfer a/neu reoli darpariaeth gwasanaethau sylfaenol meddygol, gwasanaethau deintyddol sylfaenol, gwasanaethau offthalmig cyffredinol a gwasanaethau fferyllol. Mae Gweinidogion Cymru wedi gwneud Rheoliadau'r Gwasanaeth Iechyd Gwladol (Gwasanaethau Fferyllol) (Cymru) 2013 sy'n pennu swyddogaethau gweinyddol a rheoli Byrddau Iechyd Lleol mewn perthynas â gwasanaethau fferyllol.

Dywed adran 17(1) o Deddf 2006 bod rhaid i bob Bwrdd Iechyd Lleol, yn unol â chyfarwyddyd gan Weinidogion Cymru, baratoi strategaethau i wella iechyd y cyhoedd a darparu gofal iechyd.

Mae Atodlen 2 i Deddf 2006 yn gwneud darpariaeth sy’n berthnasol i swyddogaethau Byrddau Iechyd Lleol hefyd. Yn arbennig, dywed paragraff 13 y caiff BILl wneud unrhyw beth sy’n ymddangos yn angenrheidiol neu’n hwylus iddo at ddibenion neu mewn cysylltiad â’i swyddogaethau, a gall, gyda chydsyniad Gweinidogion Cymru, gaffael a gwaredu eiddo, ymrwymo i gontractau, a derbyn rhoddion o eiddo. Dywed paragraff 15 bod y pŵer gan Fyrddau Iechyd Lleol, mewn amgylchiadau cyfyngedig, i’w gwneud yn ofynnol i gleifion dalu am eu llety ysbyty, ac, o dan baragraff 17, caiff Byrddau Iechyd Lleol gynnal, comisiynu neu gynorthwyo i gynnal ymchwil.

Byrddau Iechyd Lleol sy’n gweithredu yng Nghymru ar hyn o bryd

Sefydlodd Gorchymyn Byrddau Iechyd Lleol (Sefydlu) (Cymru) 2003 22 BILl yng Nghymru.

Sefydlodd Gorchymyn Byrddau Iechyd Lleol (Sefydlu a Diddymu) (Cymru) 2009, a wnaed wrth arfer pŵer Gweinidogion Cymru o dan adran 11 o’r Deddf 2006, chwe BILl newydd yng Nghymru. Yn unol ag erthygl 5 o’r Gorchymyn, daeth y Byrddau’n weithredol ar 1 Hydref 2009. Roedd Rheoliad 7 ac Atodlen 2 y Gorchymyn yn darparu ar gyfer diddymu 21 o’r Byrddau gwreiddiol ar 1 Hydref 2009, a Bwrdd Iechyd Lleol Addysgu Powys yw’r unig un o’r Byrddau Iechyd Lleol gwreiddiol na chafodd ei ddiddymu.

Mae Atodlen 1 i’r Gorchymyn yn pennu bod y Byrddau Iechyd Lleol newydd i gael eu sefydlu ar gyfer yr ardaloedd awdurdod lleol penodol, fel y nodir yn y tabl isod. Mae enwau tri o’r byrddau iechyd lleol wedi’u diwygio ers gwneud y Gorchymyn ac mae’r tabl isod yn dangos yr enwau diweddaraf (ond gweler isod hefyd):

Bwrdd Iechyd Lleol Prifysgol Aneurin Bevan	Blaenau Gwent, Caerffili,  Casnewydd, Sir Fynwy a Torfaen
Bwrdd Iechyd Lleol Prifysgol Cwm Taf	Merthyr Tudful a Rhondda Cynon Taf
Bwrdd Iechyd Lleol Prifysgol Caerdydd a’r Fro	Bro Morgannwg a Caerdydd
Bwrdd Iechyd Lleol Prifysgol Abertawe Bro Morgannwg	Abertawe, Castell-nedd, Pen-y-bont ar Ogwr, ac Port Talbot
Bwrdd Iechyd Lleol Prifysgol Hywel Dda	Sir Gaerfyrddin, Sir Benfro a Cheredigion
Bwrdd Iechyd Lleol Prifysgol Betsi Cadwaladr	Conwy, Sir Ddinbych, Sir y Fflint, Gwynedd, Wrecsam ac Ynys Môn

Mae Atodlen 2 i'r gorchymyn yn pennu mai’r 21 BILl i’w diddymu oedd:

Bwrdd Iechyd Lleol Abertawe

Bwrdd Iechyd Lleol Blaenau Gwent

Bwrdd Iechyd Lleol Bro Morgannwg

Bwrdd Iechyd Lleol Caerdydd

Bwrdd Addysgu Iechyd Lleol Caerffili

Bwrdd Iechyd Lleol Casnewydd

Bwrdd Iechyd Lleol Castell-nedd Port Talbot

Bwrdd Iechyd Lleol Ceredigion

Bwrdd Iechyd Lleol Conwy

Bwrdd Iechyd Lleol Gwynedd

Bwrdd Iechyd Lleol Merthyr Tudful

Bwrdd Iechyd Lleol Pen-y-bont ar Ogwr

Bwrdd Iechyd Lleol Addysgu Rhondda Cynon Taf

Bwrdd Iechyd Lleol Sir Benfro

Bwrdd Iechyd Lleol Sir Ddinbych

Bwrdd Iechyd Lleol Sir y Fflint

Bwrdd Iechyd Lleol Sir Fynwy

Bwrdd Iechyd Lleol Sir Gaerfyrddin

Bwrdd Iechyd Lleol Torfaen

Bwrdd Iechyd Lleol Ynys Môn

Bwrdd Iechyd Lleol Wrecsam

 Mae’r Gorchymyn Byrddau Iechyd Lleol (Trosglwyddo Staff, Eiddo, Hawliau a Rhwymedigaethau) (Cymru) 2009 yn gwneud darpariaethau pellach o berthnasedd sydd i'w gweld ar dudalen y Byrddau Iechyd Lleol. Roedd erthygl 2 o’r Gorchymyn yn darparu ar gyfer trosglwyddo staff y Byrddau Iechyd Lleol gwreiddiol i’r Byrddau Iechyd Lleol newydd perthnasol ar 1 Hydref 2009, roedd Erthygl 3 yn darparu ar gyfer trosglwyddo holl eiddo, hawliau a rhwymedigaethau’r Byrddau Iechyd Lleol gwreiddiol i’r Byrddau Iechyd Lleol newydd ar y un dyddiad.

Ymhellach, o ganlyniad i'r newid yn swyddogaethau’r Byrddau Iechyd Lleol o 1 Hydref 2009 ymlaen, a’u bod bellach yn gyfrifol hefyd am ddarparu gwasanaethau meddygol ar ran Gweinidogion Cymru (h.y. y rôl a gyflawnwyd yn flaenorol gan Ymddiriedolaethau GIG Cymru), trosglwyddwyd staff, eiddo, hawliau a rhwymedigaethau saith Ymddiriedolaeth GIG i’r Byrddau Iechyd Lleol newydd ar 1 Hydref 2009.

Newidiodd Gorchymyn Byrddau Iechyd Lleol (Newid Ardaloedd) (Cymru) (Diwygiadau Amrywiol) 2019 ardaloedd Bwrdd Iechyd Lleol Prifysgol Cwm Taf a Bwrdd Iechyd Lleol Prifysgol Abertawe Bro Morgannwg a newidiodd eu henwau o 1 Ebrill 2019 ymlaen hefyd. Trosglwyddwyd prif ardal llywodraeth leol Pen-y-bont ar Ogwr o Fwrdd Iechyd Lleol Prifysgol Abertawe Bro Morgannwg i fod yn rhan o ardal Bwrdd Iechyd Lleol Prifysgol Cwm Taf. Cafodd Bwrdd Iechyd Lleol Prifysgol Abertawe Bro Morgannwg ei ailenwi'n 'Fwrdd Iechyd Lleol Prifysgol Bae Abertawe' ac ailenwyd Bwrdd Iechyd Lleol Prifysgol Cwm Taf yn 'Fwrdd Iechyd Lleol Prifysgol Cwm Taf Morgannwg'.